باید از هند شروع کنیم. همان طور که بیان شد قلیان از دیرباز در هند مرسوم بوده است. گفته میشود قلیان کشیدن نه تنها جزو عرف مردم شده بلکه نوعی پرستیژ و نشانهای از شخصیت خانوادگی فرد است. قلیان کشیدن در روستاهای هند رواج دارد و بتازگی میان جوانان رونق پیدا کرده است بخصوص انواع عصارهدار آن. شهر کوئیلاندی در ساحل غربی هند، بیش از همه به قلیان شناخته میشود. بتازگی در هند تلاشهایی برای ممنوعیت قلیان شده است.
در کشور همسایه، یعنی پاکستان هم قلیان یکی از سنتهایی است که نه تنها میان روستاییان نفوذ دارد بلکه جای خود را در جوامع شهری هم باز کرده است. در دو کشور دیگر جنوب شرقی آسیا، یعنی بنگلادش و نپال هم قلیان رواج دارد. در نپال قلیانهایی چوبی وجود دارد که علاوه بر مردم عادی برای گردشگران نیز جالب است.
اگرچه اصل قلیان را باید در ایران و هند جستجو کرد، اما این پدیده اکنون به یکی از سنتهای ریشهدار جوامع عربی تبدیل شده است؛ مثلا در سوریه در هر گوشه و کناری قلیان یافت میشود و این موضوع به بخشی از فرهنگ روزمره تبدیل شده است. حتی دیدن زنانی که در ملاعام قلیان میکشند هم به منظرهای عمومی در این کشور بدل شده است.
حتی گفته میشود بازیهایی بر اساس قلیان و استعمال آن در سوریه رواج دارد. همین اتفاق در کشور همسایه سوریه یعنی لبنان هم افتاده است. این کشور در قلیانسازی و داشتن قلیانهای خوب شهرتی جهانی دارد.
اما وضع در همه کشورهای عربی هم چنین نیست. مثلا در عربستان سعودی، استعمال دخانیات در اماکن عمومی جرم است. مقامات عمومی دراین کشور اعلام کردهاند این ممنوعیت شامل قلیان هم میشود.
اما قلیان از آسیا هم فراتر رفته و جای خود را در جوامع دیگر هم باز کرده است. مثلا در آفریقای جنوبی اگرچه گفته میشد قلیان توسط اقوام مالایی و هندی مصرف میشود، اما نشانههایی از گرایش جوانان آفریقایی به این پدیده هم دیده میشود.
عجیبتر از همه مساله ظهور قلیان در جوامع غربی است. گفته شده است در دهه 60 و 70، قلیان در مهمانیها و جمعهای کوچک مرسوم بوده است، اما حالا دیگر دایره نفوذ قلیان فراتر از این حرفهاست. آمارها نشان میدهد بین سال 2000 تا 2004، 200 کافه جدید برای سرو قلیان در ایالات متحده تاسیس شده است. بیشتر این کافهها در کنار دانشگاهها تاسیس شده است. آمارها حاکی از آن است که آمار قابل توجهی از دانشجویان در ایالات متحده قلیان میکشند. مناطقی هم که بافت جمعیتی آنان خاورمیانهای بوده جزو مناطق هدفی است که کافههای جدید در آنجا تاسیس شده است.
کلمات کلیدی: